Heeft Griekenland een "nationale" muziek? Wat is die muziek die ik in Griekse taverna's hoor? Wat voor muziek wordt er gespeeld op de bouzouki? Het antwoord op al deze vragen (afhankelijk van wie je het vraagt) is een muziekgenre in Griekenland dat "rebetiko." heet. We beantwoorden al je vragen over rebetiko in dit artikel.
Wat is Rebetiko?
Er zijn weinig dingen Griekser dan rebetikomuziek.
Rebetiko is het stedelijke volkslied van de Grieken, vooral de armsten, vanaf het begin van de 20e eeuw. Het is een basis voor veel andere soorten populaire Griekse muziek die je vandaag de dag hoort in Griekenland.
Welke instrumenten worden gebruikt in Rebetiko?
De belangrijkste instrumenten van rebetiko zijn de bouzouki, de baglamas (een kleine versie van de bouzouki) en de gitaar. De bouzouki is het meest herkenbare en emblematische rebetiko-instrument.
Wat is de Bouzouki?
De bouzouki lijkt een beetje op een gitaar, maar de vorm van het lichaam is rond. De bouzouki heeft meestal drie of vier sets snaren, en de meeste rebetiko liedjes volgen een of meer toonladders genaamd "dromoi". In het Grieks, "dromoi" vertaald naar "wegen" of "routes". De dromoi zijn afgeleid van de "makam" - melodietypen die hun wortels hebben in Byzantium. Daarom heeft de bouzouki een duidelijk "oosters" geluid. Maar ook verwesterde muziek kan op de bouzouki worden gespeeld.
Dit geldt in het bijzonder voor de bouzouki met vier sets snaren, die tegenwoordig populairder is en ontworpen werd om de speelstijl van de westerse gitaar na te bootsen. Andere instrumenten in rebetiko zijn de klarinet, kanonaki, oud, santur, viool en vingercimbalen.
Wanneer is Rebetiko begonnen?
De rebetikobeweging in Griekenland begon in de jaren 1920 toen Griekse vluchtelingen uit Turkije vluchtten voor de catastrofes in Smyrna en Klein-Azië (het huidige Izmir en Istanboel).
Dit was een tijd van ontbering, armoede en pijn voor de nieuwkomers in Griekenland, die familieleden, huizen en bezittingen verloren. Hun enige toevlucht was muziek en dans. Het bood een uitlaatklep om hun angst te uiten.
De beginjaren van Rebetiko
In het begin van de rebetiko beweging werd rebetiko voornamelijk gespeeld in ondergrondse bars genaamd "tekedes", die voornamelijk te vinden waren in Piraeus in de jaren 1930. Griekse vluchtelingen kwamen samen met andere "manges" (jonge, deugdzame, mannelijke mannen uit die tijd), dronken of stoned, en ondernamen het ultieme uitje van het uiten van hun verdriet, droefheid, liefde en andere intense emoties, door het dansen van de zebekiko dans.
Wat is de Zebekiko?
Dit is waarschijnlijk een van de Griekse dansen die je hebt gezien in de film of op een Griekse bruiloft. Tijdens de zebekiko dans is één man alleen, langzaam draaiend, dronken, het middelpunt van het universum voor een paar minuten, langzaam pratend door zijn bewegingen. Voor hem is het zijn psychologische reiniging - een therapie die hij nergens anders vond. Hem onderbreken of opstaan en zijn dans verstoren was de ultieme belediging.
Aan het einde van de dans, na deze intense uiting van emotie, is de wereld te klein. Ze is niet in staat om de danser of zijn beste vriend die toekijkt een oplossing te geven voor hun vele pijnen. Om deze spanning los te laten, werd een nabijgelegen plaat verbrijzeld. Soms werd er een glas, bestek, een stoel of zelfs de hele tafel gegooid.
Beroemde Rebetiko muzikanten van begin 1900
Enkele van de belangrijkste rebetikomuzikanten van begin 1900 zijn Markos Vamvakaris en Giannis Papayioannou. Vamvakaris is misschien wel de beroemdste en staat bekend als de 'patriarch van het rebetiko', omdat veel van de bekendste rebetikospelers geïnspireerd werden door Vamvakaris.
Periode van Rebetiko Censuur
In 1936 kwam het regime van Ioannis Metaxas aan de macht en censureerde rebetikomuziek omdat die als onfatsoenlijk werd beschouwd en teksten over drugs en criminele activiteiten bevatte. Rebetiko-componisten werden in sommige gevallen gedwongen om de tekst van hun eigen liedjes te veranderen.
Ook werden alle tekedes, waar rebetes traditioneel samenkwamen om muziek te maken, gesloten. Dit is een van de redenen voor de toenemende populariteit van de "baglamas" - een kleinere, meer draagbare versie van de bouzouki die verborgen kon worden voor de politie en klein genoeg was om onder een jas te verbergen.
De beroemde lezing van Manos Hatzidakis
In 1948 zou de wereld van de rebetiko voorgoed veranderen. Manos Hatzidakis schokte de muziekwereld door een beroemde lezing te geven over rebetiko. Hij was zelf geen rebetiko-componist, maar hij werd gegrepen door de emotie in rebetiko. Tot Hatzidakis werd het genre geassocieerd met de onderwereld, criminaliteit en hasjiesj-roken.
In zijn lezing richtte Hatzidakis zich echter op de diepe muzikale expressie en traditionele wortels van de rebetikomuziek en prees hij het werk van Markos Vamvakaris en Vasillis Tsitsanis (een andere beroemde rebetikaspeler die in de jaren 1930 ongeveer 100 van zijn eigen nummers opnam). Hatzidakis bewerkte klassieke rebetiko-melodieën in zijn eigen pianocomposities.
De opkomst van Archondorebetika
In de jaren 1950 werd een nieuwe vorm van rebetiko genaamd "Archondorebetika"("edele rebetika") was geboren. Deze meer verfijnde stijl van rebetiko werd geaccepteerd door de middenklasse en de hogere klasse, waardoor componisten het muziekgenre konden ontwikkelen tot iets wat duidelijk uniek was ten opzichte van het "ondergrondse" verleden.
Bijvoorbeeld, Manolis Chiotis In 1953 voegde hij een vierde paar snaren toe aan de bouzouki, waardoor deze als een gitaar bespeeld kon worden. Als gevolg hiervan begon de rebetiko te verwesteren. Hij voegde ook Latijnse en Zuid-Amerikaanse ritmes uit de flamenco en rumba toe, wat zijn muziek een lichter gevoel gaf dan de rebetiko-liederen van Vamvakaris. Andere archondorebetiko-componisten uit die tijd kozen ervoor om piano, drums en accordeon aan hun melodieën toe te voegen.
Mikis Theodorakis en de opkomst van "Entechno" volksmuziek
Parallel met de opkomst van de archodorebetiko ontstond in Griekenland de zogenaamde "entechno" of "artistieke volksmuziek"-beweging. Deze werd gekenmerkt door de combinatie van Griekse volksritmes, orkestmuziek en poëzieteksten.
Mikis Theodorakis, een van de belangrijkste hedendaagse Griekse componisten, was een van de beroemdste schrijvers van entechnomuziek. Theodorakis was ook bekend om zijn band met de Communistische Partij van Griekenland en zijn actieve rol in het Griekse verzet (zowel in WOII als tijdens de Griekse militaire junta).
Theodorakis mengde volkselementen met Griekse poëzie en zijn stijl was merkbaar dramatischer en epischer dan die van Manos Hadzidakis, wiens stijl zachter en lyrischer was.
Toen de dichter Giannis Ritsos in 1958 een exemplaar van zijn beroemde boek "Epitaph" naar Theodorakis stuurde, bewerkte Theodorakis het tot een voorstelling, met Grigoris Bithikotsis als zanger. Het verhaal gaat dat Theodorakis de eerste editie van de compositie schreef terwijl hij de 20 gedichten las in Epitaph op de parkeerplaats van een supermarkt terwijl hij wacht tot zijn vrouw de boodschappen heeft gedaan.
Epitaph volgt het verhaal van een moeder die pijnlijk rouwt om het verlies van haar zoon tijdens het arbeidersprotest in Thessaloniki in 1936. Epitaph was een enorme hit en het was een van de eerste verschijningen van "entechno" muziek in Griekenland.
De "Gouden Eeuw
Aan het begin van de jaren 1960 introduceerde Manos Hadzidakis de bouzouki in een beroemde film genaamd "Never on Sunday", die door miljoenen over de hele wereld werd bekeken. Mikis Theodorakis schreef soundtracks voor Zorba the Greek, die mogelijk de bekendste Griekse film aller tijden werd - met name vanwege de scène waarin Zorba danst op de melodie van de bouzouki.
Dankzij deze innovaties kon het alom geliefde genre in Griekenland - "Laiko" - nieuwe hoogten bereiken. Het laiko-genre wordt ook "volkslied" of "stedelijke volksmuziek" genoemd. Laiko bestond al in de jaren 1940 en 1950 dankzij de vroege hits van Tsitsanis, maar het won snel aan populariteit in de jaren 1960.
De groei van Laiko kwam voort uit twee verschillende krachten.
Ten eerste: uit het entechno-genre, dat snel groeide dankzij de verfijnde en poëtische composities van Hadzidakis en Theodorakis. Ten tweede: uit de diepe, ontroerende stemmen van Grigoris Bithikotsis, en Stelios Kazantzidiswiens liedjes werden gekenmerkt door hartstochtelijke emoties en vaak thema's hadden als liefdesverdriet, onbeantwoorde liefde en vreugde.
Stavros Xarchakos: "Het geluid van Griekenland".
Ergens tussen de epische muziek van Theodorakis en de esoterische, lyrische klanken van Hadzidakis ontstond een briljante componist met een geheel eigen geluid: Stavros Xarchakos. Xarxakos, vaak bekend als het "geluid van Griekenland", legde het essentiële geluid van de natie vast.
Aan het begin van zijn carrière schreef Stavros Xarchakos voornamelijk voor theater en film. Xarchakos' eerste grote successen waren de liedjes "Aponi Zoi" (Wreed Leven) en "Ftochologia" (Arme Arbeidersklasse), die werden vertolkt door Grigoris Bithikotsis. Misschien wel zijn beroemdste album heette De Rebetiko, die werd uitgebracht in 1983 samen met een gelijknamige film.
Waar vind ik tegenwoordig Rebetiko muziek in Griekenland?
Het is mogelijk om rebetikomuziek te vinden in veel koffiehuizen en taverna's in Griekenland, zowel op het vasteland als op de eilanden. Het gebied in Griekenland met de hoogste dichtheid aan rebetiko-optredens zijn de grote steden Athene en Thessaloniki.
Hoewel andere muziekgenres nu populairder zijn onder jonge Grieken, wordt rebetiko nog steeds live gespeeld in traditionele Griekse taverna's, vaak bij de maaltijd. We raden je aan een rebetiko ervaring toe te voegen aan je verblijf in Griekenland, omdat je veel kunt leren over de Griekse cultuur door middel van rebetiko muziek.
